قنات ( کاریز ) 

مهمترین شیوه آبیاری در بسیاری از نقاط ایران قنات بوده است از آنجاییکه در بسیاری از نقاط ایران رودخانه چندانی وجود ندارد، و تعداد رودخانه های دائمی نیز بسیار اندک است مردم ایران در حدود سه هزار سال پیش به ابتکار نوین و تحسین انگیزی دست یافته اند که به قنات یا کاریز مشهور گردید. این ابداع مهم و بی نظیر بعدها از خاورمیانه به شمال آفریقا اسپانیا و سیسیل انتقال 1یدا کرد و مورد بهره برداری قرار گرفت. مورخین یونانی از قنات های ایران در زمان هخامنشیان سخن رانده اند، از این رو می توان قدمت قنات رات پیش از هخامنشیان نسبت داد. مورخان در مورد قنات و در عهد اشکانیان و ساسانیان نیز سخن گفته اند. در این روش آب های زیرزمینی را جمع آوری کرده تحت قوه ثقل به سطح زمین می رانده اند. ایرانیان با‌آگاهی کامل از وجود جریان های آبهای زیرزمینی به فکر افتاده اند که به جای چاه های عمودی چاه های افقی حفر کنند تا بدین ترتیب به آب های زیرزمینی راه یابند و آنرا با استفاده از شیبی ملایم به سطح زمین هدایت کنند.

روش سریعتر برداشت آب، نگهداری آن در آبگیرهاست. آبگیرها مناطقی هستند که از بتن، ورقه های فلزی، آسفالت یا خاک غیرقابل نفوذ به نحوی ساخته شدهاند که آب بارندگی را گرفته و ذخیره میکنند. در برداشت موفقیت آمیز آب نه تنها باید به جمع آوری آب توجه داشت، بلکه به انتقال و ذخیره سازی آب جمعآوری شده نیز باید توجه کرد. عملیاتی که روی آبگیرها انجام میشود از تسطیح خاک و خارج کردن پوشش گیاهی تا استفاده از غشاء پلاستیکی و ورقه های آلومینیومی متغیر است. در برخی آزمایشات، عملیات ساده تسطیح خاک و خارج نمودن پوشش گیاهی، مقدار جریان سطحی را تا سه برابر افزایش داده است. آببندی کامل، مقدار جریان سطحی را تا صددرصد افزایش میدهد. جمع آوری آب به منظور توسعه منابع آب مورد نیاز حیات وحش و چارپایان اهلی و گاهی اوقات مصارف شهری نیز به کار میرود.
کمبود آب در مقیاس جهانی مهمترین فاکتور محدودکننده برای عملکرد گیاهان زراعی است، با کاهش میزان آب فعالیتهای فیزیولوژیکی گیاهان یا کاهش مییابد (البته عکس آن نیز صادق است بدین معنا که با رسیدگی فیزیولوژیکی میزان آب گیاه کاهش مییابد) با توجه به اینکه کمبود آب متداولترین فاکتور محدودکننده در تولید محصولات زراعی به خصوص در مناطق نیمه خشک دنیا است هر اقدامی در جهت تامین قسمتی از آب مورد نیاز گیاه میتواند در افزایش تولید موثر باشد.
معمولا رواناب موقعی جاری میشود که باران روی خاک اشباع شده ببارد. در مناطق مرطوب چون خاک در اکثر مواقع اشباع است، رواناب بلافاصله بعد از بارندگی جاری میشود. ولی در مناطق خشک، خاک به ندرت اشباع بوده و در صورتی رواناب جاری میشود که شدت بارندگی از حد معینی تجاوز نماید. مثلا در تحقیقات انجام شده در آفریقا به این نتیجه رسیده اند که زمانی رواناب جاری میشود که سرعت بارندگی از 0.5 میلیمتر در دقیقه بیشتر و مقدار آن نیز بیش از مقدار 5 میلیمتر باشد. معمولا به دلیل پوشش گیاهی پراکنده و کمبود مواد آلی و همچنین پیدایش یک لایه غیرقابل نفوذ در اولین لحظات پس از بارندگی، توانایی خاکهای خشک در جذب بارندگی بسیار کم است. بنابراین در شرایط بسیار خشک، کاهش رواناب و افزایش نفوذپذیری خاک موثر نبوده و به دلیل کم بودن رطوبت قابل ذخیره در خاک و ناکافی بودن آن برای زراعت، باید در جهت عکس کوشش نمود؛ یعنی رواناب را در بعضی اراضی افزایش داد و نفوذپذیری خاک را کاهش داد. و سپس از آب حاصله در جاهای مناسب دیگر استفاده نمود. به این عمل جمع آوری آب گفته میشود. 
با این اوصاف، جمع آوری آب عبارت است از جمع آوری آب از منطقهای که برای افزایش رواناب آماده شده و استفاده از آب حاصله بعنوان مکمل رطوبت خاک در منطقه مجاور یا پاییندست که ارتفاع پایینتری دارند. در بسیاری از مناطق خشک که بارندگی برای تامین نیاز زراعت کافی نیست جمع آوری آب به اضافه مفدار رطوبتی که در خاک ذخیره شده میتواند برای تولید گیاهی کافی باشد. مشروط به اینکه بین میزان آبی که از یک ناحیه گرفته شده و ناحیهای که آب در آن به مصرف میرسد توازن صحیحی برقرار گردد.
تکنولوژی جمع آوری آب بر اساس دو روش عمده استوار است: یکی انتقال آب از تپه ماهورهای لخت و بدون پوشش گیاهی به اراضی نسبتا مسطح و دیگری ایجاد پستی و بلندیهای کوچک در اراضی صاف و مسطح که نمونه هایی از آن عبارتند از:

الف ـ حوضچه های آبریز کوچک

در این سیستم زراعی، رواناب حاصله از قسمتهایی از مزرعه را به نوارهای باریکی که در آن زراعت صورت میگیرد، انتقال میدهند. یا به عبارتی، رواناب را از قسمت بالا یعنی منطقه آبریز روی بخش تحتانی که سالانه کشت میشود پراکنده میسازند. طرز عمل به این صورت است که در سطح زمین پشتههای نسبتا عریض ایجاد مینمایند تا شکلی مشابه یک حوضه آبریز درست شود و گیاهان زراعی را بین دو پشته میکارند.
نسبت منطقه آبریز به عرض تراس مسطح ممکن است 3 به 1 و 2 به 1 و یا 1 به 1 باشد. و نسبت مناسب برای تمام محلها بر حسب نوع خاک و میزان بارندگی واحد نمیباشد. برای ازدیاد رواناب از پشتههای تامین کننده آب روشهای مختلفی بکار میرود:
1 ـ استفاده از لایه های نازک پلاستیکی یا لاستیکی و یا ورقه های فلزی برای پوشاندن زمین.

2 ـ ـ پوشاندن خاک با مواد دافع آب و پاشیدن مواد ارزان قیمتی که نفوذ آب را کاهش داده و یا پراکنده کردن کلوئیدهای خاک برای مسدود کردن منافذ مثلا مصرف 45 کیلوگرم کربنات سدیم در هکتار روی خاک رسی ـ لومی بدون گیاه، رواناب حاصله را به 70% میساند.

3 ـ استفاده از سلیکون به منظور غیر قابل نفوذ کردن خاک که نتایج خوبی داشته است.

4 ـ قیرپاشی که هم نسبتا ارزان و هم پوشش بادوام و چسپندهای تشکیل میدهد تا از فرسایش هم جلوگیری شود. چون بدون کنترل فرسایش، پشتههای آماده شده ممکن است در عرض یک فصل از بین بروند و در برخی مناطق به قیر، ورقه های نازک پلاستیکی نیز چسپانده اند. این سیستم نسبت به آیش که آب را از یک سال برای سال بعد ذخیره مینماید و هر دو سال یکبار کشت میشود کارآمدتر میباشد.

ب ـ تراسهای پلکانی مسطح

این سیستم از یک سری سکوی پلکانی مسطح تشکیل شده که منطقه جمع آوری آب ندارد و آبهای خارجی میتوانند توسط تراسهای منحرف کننده برای سکوها تامین شوند، یا میتوانند فقط با آبی که روی آنها قرار گرفته کشاورزی شوند و چون از رواناب جلوگیری میکنند و آب به خوبی روی منطقه کاشت نگهداری و ذخیره میشود میتوان محصول قابل توجهی از آنها برداشت نمود.

ج ـ تراسهای مسطح نگهدارنده آب

این تراسها ساختمانهای خاکی هستند که در دامنههای شیبدار به این منظور احداث میشوند که قبل از اینکه سرعت رواناب به حد خسارتبار خود برسد از سرعت آن بکاهند و شامل یکسری سکو میباشد که بسته به اینکه برای حفاظت آب یا حفاظت خاک مورد استفاده قرار گیرند با انواع مختلف ساخته میشوند. این سکوها رواناب را از قسمت آبریز گرفته و روی بخش مسطح که زراعت میشود نگهداری میگردد.

د ـ تراسهای کانالی شیبدار

که به این منظور طراحی شدهاند که آب اضافی را به قسمتی از مزرعه منتقل نمایند و فاصله آنها بستگی به شیب دارد و شیب سکو طوری است که بتواند حجم آب در حال افزایش را حمل نماید دارای محل خروج آب بوده تا بتواند آب را به نحو مطلوب خارج نماید. این تراسها که به مجاری شیبدار نیز معروف میباشند در مناطقی که به علت شیب زیاد امکان درست کردن تراس وجود نداشته باشد برای جلوگیری از تلفات خاک و آب در اثر جریانهای سطحی ایجاد میگردند. این مجاری باید طوری ساخته شوند که دارای ظرفیت کافی برای جمعآوری آبهای زیادی و هدایت آن به زمینهایی که دارای شیب کمتری هستند باشند. این مجاری در جهت عمود بر شیب و در امتداد خطوط تراز ساخته میشوند و عمل اصلی آنها عبارت است از متوقف کردن آب برای نفوذ در زمین و همچنین هدایت آبهای اضافی به جاهایی که خطر فرسایش ایجاد ننموده و بتواند تولید محصول نماید. با توجه به اینکه مشکل اساسی در دیمکاری، ذخیره و حفظ رطوبت در داخل خاک است؛ جمع آوری سیلابها و هرزآبها از سطوح بزرگی که از نظر اقتصادی کشت وکار در آنها مقرون به صرفه نیست و انتقال و پخش آنها در سطوح کوچکتر قابل کشت، یکی از مسایل قابل توجه میباشد.

قرن آینده قرن جنگ بر سر آب خواهد بود، این جمله ای است که اکثریت سیاستمداران دهه های گذشته مدام در ذهن خود تکرار می کردند و آن را بر سر میزمذاکره با سایر کشورها و به خصوص در گفت و گو با کشورهای همسایه خود مد نظر قرار می دادند.آنها معتقد بودند که اگر قرن بیستم قرن جنگ بر ذخایر استراتژیک نفت بود، بی شک قرن بیست و یکم قرن جنگ جنگ بر سرآب خواهد بود. این عقیده چنان در میان دیپلمات های جهان رسوخ کرده بود که حتی دانش آموزان نیز آن را آموخته بودند.دیپلمات ها در این باره همواره از اشغال بلندی های جولان سوریه بوسیله ارسائیل به عنوان مثال این موضوع یاد می کردند و حتی پا از این فراتر گذاشته و گاهی خاورمیانه را مرکز ثقل این تحولات بر می شمردند.اما پس از گذشت شاید دو دهه از آن زمان و سپری شدن جشن شب ژانویه سال ۲۰۰۰ و فرارسیدن قرن بیست و یکم، گویی این جمله دیگر بیشتر طرفداران خود را در میان سیاستمدارن از دست داده است به طوری که هم اکنون بیشتر کشورهای خاورمیانه در تلاش برای برقراری ارتباط های نزدیک باهمسایگان خود از به واسطه مرزهای آبی خود هستند.
با آگاهی از اینکه در دنیا ۲۶۳ آبراهه مشترک بین دو یا چند کشور وجود دارد بی شک لزوم برقراری چنین ارتباط هایی بیشتر مشخص می شود .به هر حال هر چند کشورها با هم در این موارد اختلاف داشته باشند به طور قطع هیچ وقت نمی توانند برای همیشه نیروی خود را صرف جنگ و تشدید اختلاف ها ساند.
به همین علت نیز است که آب های مرزی و وجود مرزهای اقلیمی مشترک در دنیا از موضوعات جدی محسوب می-شود و با توجه به محدودیت منابع آب در خاورمیانه این موضوع از مقوله -های اثرگذار در همه زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است.آبراهه های مشترک حدود ۶۰ درصد از جریان رودخانه -های دنیا را در خود جای داده است و ۴۰ درصد جمعیت کره زمین در مناطقی زندگی می-کنند که به این آبراهه ها و رودخانه های مشترک وابسته است. در این میان ایران نیز حدود ۱۵ مرز مشترک آبی دارد این مرزها سالانه حدود ده میلیارد مترمکعب آب را به ایران وارد و هشت میلیارد مترمکعب آب را نیز خارج می کنند.

توسعه کشاورزی از طریق گسترش سطح کشت آبی به جای افزایش تولید در واحد سطح یکی از مهمترین مشکلات کشاورزی کشور و استان ما بشمار می رود، و بازده پایین آبیاری در بخش کشاورزی به دلیل مشکلاتی از جمله عدم آگاهی ، ضعف دانش فنی مناسب، شیوه‌های سنتی کشت و زرع، عدم وجود شبکه‌های آبرسانی مناسب و نبود مدیریت مصرف آب موجب اتلاف منابع آب در کشور می شود، به طوری که بازده مصرف آب در بخش کشاورزی به ‌طور متوسط کمتر از 30 درصد می باشد.

درآبیاری سنتی با از بین بردن پیچ و خم­های کانالهای انتقال آب و لایروبی نهرها و پاک کردن عوامل کند کننده سرعت، نظیر ­خارو خاشاک و علفهای هرز و همچنین لایروبی شبکه آبرسانی  می توان تا حدی از هدر رفتن آب در هنگام آبیاری جلوگیری نمود. اما راه حل اساسی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و حفظ منابع آب زیرزمینی استفاده از روش های نوین آبیاری است.

در شیوه ­های جدید آبیاری که به آبیاری تحت فشار معروف شده است، می ‌توان هم از آب­ های سطحی مانند آب رودخانه استفاده کرد و هم زمین را با آب چاه ­ها آبیاری کرد. 2 نوع آبیاری تحت فشار از سایر روش‌ها متداول‌ تر است که عبارتند از: آبیاری قطره‌ای و آبیاری بارانی.

در هر دو روش آبیاری تحت فشار، آب به وسیله پمپ به لوله‌هایی که تا پای گیاه کشیده شده است، می ‌رود و در مسیر لوله، گیاهان آبیاری می‌ شود.

- در آبیاری قطره‌ای، آب در مسیر لوله به وسیله قطره‌ چکان‌هایی پای درخت یا بوته ریخته می‌شود. در این نوع آبیاری هدررفت آب فقط 10 درصد است، و بازده آبیاری به 90 درصد می رسد.

- در آبیاری بارانی، آبیاری با آب ‌پاش‌هایی انجام می ‌شود که در مسیر لوله‌ها، قرار دارند. بازدهی این نوع آبیاری حدود 70 درصد است.

با جایگزین کردن روش­ های نوین آبیاری به جای روش­ های سنتی در حفظ منابع آب زیر زمینی بکوشیم و اجازه دهیم آیندگان نیز از این گنجینه­ ها بهره­ مند شوند

بخشی از آب‌های سطحی و آب­های حاصل از بارندگی در اثر نیروی جاذبه وارد محیط خاک شده و به سمت پایین حرکت می‌کنند. جنس سنگ و خاک زمین در میزان نفوذ آب و حرکت آن در داخل زمین موثر است. لایه‌هایی از زمین که ظرفیت بالاتری برای جذب، ذخیره و انتقال آب دارند آب‌خوان نامیده می‌شوند. آبخوان­ها مانند یک مخزن، آب را در خود ذخیره می­کنند و تشکیل سفره­های زیرزمینی را می­دهند. باید توجه داشت که تشکیل یک مخزن آب زیر زمینی، هزاران سال طول می کشد، ابعاد سفره­های زیرزمینی از چند ده متر تا چند صد کیلومتر متفاوت می باشد.

درسال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالیانه آن‌ها بیشتر بوده است. این امر به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه‌های آب‌دار زمین ذخیره شده ‌است. با این کار سطح آب‌های زیرزمینی­ در منطقه روز به روز افت کرده و سرانجام به جایی خواهد رسید که آبی برای برداشت وجود نخواهد داشت. پایین افتادن سطح آب‌های زیرزمینی موجب خشک شدن چشمه­ها، قنات­ها، چاه­ها و به خطر افتادن زندگی در اکثر مناطق می شود.

جالب است بدانید در سال2005 (میلادی) چین، هند و ایران بیشترین برداشت را از منابع آب زیر زمینی داشته­ اند.

آب ماده ای فراوان در کره زمین است که  به شکل های مختلفی همچون دریا ، باران ، رودخانه و... دیده می‌شود و دو سوم کره زمین را آب تشکیل می دهد ولی تنها دو درصد از این آبها آب شیرین می باشد.  آب در چرخه خود ، مرتباً از حالتی به حالت دیگر تبدیل می‌شود، اما از بین نمی‌رود. آب اشکال مختلف بخود می گیرد؛ باران، برف، تگرگ، یخ، شبنم و مه. تنها ماده که دارای سه حالت، انجماد، میعان و گاز است، این ماده حیاتی است

کشورهای که از نعمت وجود آب شیرین و رود خانه های جاری بهره مندند، می تواند به انحاء مختلف از این منبع گرانسنگ استفاده شایانی کنند در ذیل به چند مورد از کابرد و اهمیت آب اشاره می کنیم:

1- با ایجاد سد و سیل بندها در مسیر آب های روان و رودخانه های خروشان، می توان آب فروانی برای مصارف آشامیدنی، کشاورزی، صنعتی و دامداری ذخیره سازی کرد و در مواقع نیاز از آن آب ها استفاده بهینه و مطلوب را نمود. در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای جهان سوم بیش از نصف مردم به آب سالم و بهداشتی برای آشامیدن دسترسی ندارند و این نیازمندی روز بروز در حال افزایش و گسترش است چنانکه سازمان ملل متحد، سال 2003 م را سال آب شیرین نام نهاد. با ایجاد میکانیزم ذخیره سازی آب و انتقال آن به شهرها و روستاهای که فاقد آب های شیرین و بهداشتی است؛ بخشی اعظم مشکلات کم آبی و آب های بهداشتی حل خواهد گردید. نقش و اهمیت آب برای انسان از بسیاری از منابع طبیعی از جمله نفت، گاز، زغال و... بیشتر است. اگر آب شرب مردم بهداشتی و از معیارهای درست صحی برخوردار نباشد، امراض گوناگونی از این طریق در بین مردم شیوع پیدا نموده و در نتیجه بسیاری از قشر آسیب پذیر جامعه جان خود را از دست می دهند. 

دولت ها و بخش خصوصی می توانند با ایجاد سدها و احداث نهرها راه ترقی و پیشرفت به سوی توسعه پایدار بردارند. آن ها از این طریق می توانند زمین های بایر و بلا استفاده را به منبع عظیم تولید محصولات کشاورزی و دام پروری تبدیل کنند. کشوری که بتواند از جهت محصولات کشاورزی ( برنج، گندم، جو، چغندر، انوع میوه جات، سبزیجات، لوبیا، عدس، علوفه برای دام ها و...) و فراورده های دامی (گوشت قرمز، گوشت سفید، شیر و منتجات آن " ماست، پنیر، کره، خامه و.." ) به خود کفایی برسد و مصارف داخلی خود را در داخل کشور تأمین کند، راه توسعه برای این کشور فراهم است زیرا بسیاری از مردم می توانند با امکانات موجود بدون پرداخت هزینه های گزاف، به کالاهای اساسی و اولیه دسترسی داشته باشند و این خود نشان دهنده سطح رفاه عمومی محسوب می شود. این کار در دراز مدت به نفع آن کشور خواهد بود که بدون خارج شدن ارز و سرمایه کشور، مردم از منتجات و تولیدات داخلی استفاده کنند. لذا کشورهای صنعتی با درک این موضوع، برای اینکه محصولات کشاورزی و دامی آن ها با قیمت و هزینه بسیار پائین تولید شود تا بتواند در خارج از کشور متبوع با محصولات کشاورزی و دامی دیگر کشور ها رقابت کند و از طرفی کشاورزان و دامپروران دچار ضرر نشوند، سوبسید های بسیار کلان به دامداران و کشاورزان خود پرداخت می کنند، تا راه توسعه این بخش از صنعت را از طریق صادرات با قیمت متعادل هموار گردانند.

2- کشورهای که از نعمت رودخانه های جاری برخورداراند می توانند با ایجاد سد، صنعت تولید انرژی های مورد نیاز مردم خود را با قیمت مناسب تأمین کنند. تولید برق از نیروگاه های آبی به مراتب کم هزینه تر از سایر نیروگاه ها و از لحاظ زیست محیطی بسیار کم ضرر می باشد. نیروگاه های آبی بخاطر استفاده از منابع آبی، محیط زیست را آلوده نمی سازد و آب مورد استفاده در نیروگاه های آبی از چرخه اقتصاد خارج نمی شود بلکه برای استفاده در سایر روش های تولیدی( کشاورزی، صنعتی و ...)  به کار گرفته می شود این بزرگترین مزیت بحساب می آید. با توجه به نیاز روز افزون جوامع پیشرفته و در حال توسعه  به انرژی هیدرولیکی و استفاده روز مره از آن، تأمین انرژی برای کشورها هزینه ای بسیار بالا را دارد. انرژی هیدرولیکی از راه های مختلف قابل تأمین است؛ از طریق سوخت های فسیلی ( نفت، گاز، ذغال سنگ)، از طریق خورشید گرمایی، زمین گرمایی، انرژی های بادی، منابع آبی و  از طریق نیروگاه های هسته ای انرژی مورد نیاز تأمین می شود. یکی از فاکتور های اساسی، کم هزینه و بی خطر برای تأمین انرژی استفاده از منابع آبی است. 

3- آب های که در سفره های زیر زمینی قرار دارد می تواند یکی از منابع مفید در توسعه کشورها بحساب آید. با استفاده از تکنولوژی جدید و در اختیار گرفتن زمین ها و دشت های بایر و وسیع، می توان تولیدات کشور را در زمینه های محصولات مختلف کشاورزی، دامی و صنعتی به توسعه رساند

با توجه به مطالب که در بالا به آن اشاره شد، نقش و اهمیت آب در توسعه و شکوفای اقتصادی کشورها و جوامع، بارز و آشکار است که بدون استفاده بهینه از این منبع گرانسنگ، رشد و ترقی کشورهای در حال توسعه مشکل به نظر می رسد. کشورهای که فقط وارد کننده کالاهای مصرفی باشند و نیاز به کالاهای ضروری و اساسی آن ها از خارج تأمین شود، هیچگاه به توسعه پایدار نخواهند رسید. بنابراین: منابع آبی+ استفاده بهینه= توسعه پایدار. 

آب مایه حیات جنبندگان و نباتات است، و این یکی از معانی آیه:(و جعلنا من الماء کلّ شئ حیّ  )است.طبرسی سه معنی برای این آیه ذکر کرده است:1-با آب باران هر چیز زنده‏ای را حیات بخشیدیم.و این را اصّح دانسته است.2-هر جانوری را از آب نطفه آفریدیم.3-در آب، حیات هر ذی روح و نموّ هر نموکننده را قرار دادیم، پس حیوانات، نباتات و اشجار را شامل می‏شود.معنی اوّل آیه:«و اللّه خلق کلّ دابة من ماء »موافق است.
امام صادق در حدیثی در پاسخ کسی که از طعم آب سئوال کرده بود فرمود:طعم الماء طعم الحیاة:طعم آب طعم حیات است .

منابع : قرآن کریم و تفسیر مجمع البیان

یکی از راه های توسعه کشورها و حرکت آن ها به سوی تمدن و رفاه عمومی، استفاده بهینه و کارا از منابع طبیعی و خدادادی است. اگر کشوری بخواهد با کاروان تمدن و توسعه علمی حرکت کند به ناچار باید از منابع طبیعی خود استفاده لازم و مطلوب را بنماید. یکی از منابع بسیار مهم و حیاتی که در زندگی روزمره انسان ها و کشورها و تداوم تولیدات نقش فوق العاده دارد، منابع آبی است. اگر از این ماده حیاتی که خداوند به صورت مجانی و احیانا بی هزینه در خدمت انسان ها قرار داده است، استفاده مطلوب شود، بسیاری از مشکلات کشورها حل خواهد شد. اصولا انسان بگونه ای به این ماده حیاتی وابسته است که حتی قادر نیست یک روز بدون آن زندگی کند بلکه زندگی در طول دوازده ساعت بدون آب با مشکل روبرو می شود. لذا خداوند سبحان در مورد اهمیت و نقش آب در زندگی موجودات می فرماید: ما حیات و زنده بودن موجودات را بواسطه آب قرار دادیم.

توسعه کشاورزی از طریق گسترش سطح کشت آبی به جای افزایش تولید در واحد سطح یکی از مهمترین مشکلات کشاورزی کشور و استان ما بشمار می رود، و بازده پایین آبیاری در بخش کشاورزی به دلیل مشکلاتی از جمله عدم آگاهی ، ضعف دانش فنی مناسب، شیوه‌های سنتی کشت و زرع، عدم وجود شبکه‌های آبرسانی مناسب و نبود مدیریت مصرف آب موجب اتلاف منابع آب در کشور می شود، به طوری که بازده مصرف آب در بخش کشاورزی به ‌طور متوسط کمتر از 30 درصد می باشد.

درآبیاری سنتی با از بین بردن پیچ و خم­های کانالهای انتقال آب و لایروبی نهرها و پاک کردن عوامل کند کننده سرعت، نظیر ­خارو خاشاک و علفهای هرز و همچنین لایروبی شبکه آبرسانی  می توان تا حدی از هدر رفتن آب در هنگام آبیاری جلوگیری نمود. اما راه حل اساسی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و حفظ منابع آب زیرزمینی استفاده از روش های نوین آبیاری است.

در شیوه ­های جدید آبیاری که به آبیاری تحت فشار معروف شده است، می ‌توان هم از آب­ های سطحی مانند آب رودخانه استفاده کرد و هم زمین را با آب چاه ­ها آبیاری کرد. 2 نوع آبیاری تحت فشار از سایر روش‌ها متداول‌ تر است که عبارتند از: آبیاری قطره‌ای و آبیاری بارانی.

در هر دو روش آبیاری تحت فشار، آب به وسیله پمپ به لوله‌هایی که تا پای گیاه کشیده شده است، می ‌رود و در مسیر لوله، گیاهان آبیاری می‌ شود.

- در آبیاری قطره‌ای، آب در مسیر لوله به وسیله قطره‌ چکان‌هایی پای درخت یا بوته ریخته می‌شود. در این نوع آبیاری هدررفت آب فقط 10 درصد است، و بازده آبیاری به 90 درصد می رسد.

- در آبیاری بارانی، آبیاری با آب ‌پاش‌هایی انجام می ‌شود که در مسیر لوله‌ها، قرار دارند. بازدهی این نوع آبیاری حدود 70 درصد است.

با جایگزین کردن روش­ های نوین آبیاری به جای روش­ های سنتی در حفظ منابع آب زیر زمینی بکوشیم و اجازه دهیم آیندگان نیز از این گنجینه­ ها بهره­ مند شوند

بخشی از آب‌های سطحی و آب­های حاصل از بارندگی در اثر نیروی جاذبه وارد محیط خاک شده و به سمت پایین حرکت می‌کنند. جنس سنگ و خاک زمین در میزان نفوذ آب و حرکت آن در داخل زمین موثر است. لایه‌هایی از زمین که ظرفیت بالاتری برای جذب، ذخیره و انتقال آب دارند آب‌خوان نامیده می‌شوند. آبخوان­ها مانند یک مخزن، آب را در خود ذخیره می­کنند و تشکیل سفره­های زیرزمینی را می­دهند. باید توجه داشت که تشکیل یک مخزن آب زیر زمینی، هزاران سال طول می کشد، ابعاد سفره­های زیرزمینی از چند ده متر تا چند صد کیلومتر متفاوت می باشد.

درسال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالیانه آن‌ها بیشتر بوده است. این امر به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه‌های آب‌دار زمین ذخیره شده ‌است. با این کار سطح آب‌های زیرزمینی­ در منطقه روز به روز افت کرده و سرانجام به جایی خواهد رسید که آبی برای برداشت وجود نخواهد داشت. پایین افتادن سطح آب‌های زیرزمینی موجب خشک شدن چشمه­ها، قنات­ها، چاه­ها و به خطر افتادن زندگی در اکثر مناطق می شود.

جالب است بدانید در سال2005 (میلادی) چین، هند و ایران بیشترین برداشت را از منابع آب زیر زمینی داشته­ اند.

آب ماده ای فراوان در کره زمین است که  به شکل های مختلفی همچون دریا ، باران ، رودخانه و... دیده می‌شود و دو سوم کره زمین را آب تشکیل می دهد ولی تنها دو درصد از این آبها آب شیرین می باشد.  آب در چرخه خود ، مرتباً از حالتی به حالت دیگر تبدیل می‌شود، اما از بین نمی‌رود. آب اشکال مختلف بخود می گیرد؛ باران، برف، تگرگ، یخ، شبنم و مه. تنها ماده که دارای سه حالت، انجماد، میعان و گاز است، این ماده حیاتی است

کشورهای که از نعمت وجود آب شیرین و رود خانه های جاری بهره مندند، می تواند به انحاء مختلف از این منبع گرانسنگ استفاده شایانی کنند در ذیل به چند مورد از کابرد و اهمیت آب اشاره می کنیم:

1- با ایجاد سد و سیل بندها در مسیر آب های روان و رودخانه های خروشان، می توان آب فروانی برای مصارف آشامیدنی، کشاورزی، صنعتی و دامداری ذخیره سازی کرد و در مواقع نیاز از آن آب ها استفاده بهینه و مطلوب را نمود. در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای جهان سوم بیش از نصف مردم به آب سالم و بهداشتی برای آشامیدن دسترسی ندارند و این نیازمندی روز بروز در حال افزایش و گسترش است چنانکه سازمان ملل متحد، سال 2003 م را سال آب شیرین نام نهاد. با ایجاد میکانیزم ذخیره سازی آب و انتقال آن به شهرها و روستاهای که فاقد آب های شیرین و بهداشتی است؛ بخشی اعظم مشکلات کم آبی و آب های بهداشتی حل خواهد گردید. نقش و اهمیت آب برای انسان از بسیاری از منابع طبیعی از جمله نفت، گاز، زغال و... بیشتر است. اگر آب شرب مردم بهداشتی و از معیارهای درست صحی برخوردار نباشد، امراض گوناگونی از این طریق در بین مردم شیوع پیدا نموده و در نتیجه بسیاری از قشر آسیب پذیر جامعه جان خود را از دست می دهند. 

دولت ها و بخش خصوصی می توانند با ایجاد سدها و احداث نهرها راه ترقی و پیشرفت به سوی توسعه پایدار بردارند. آن ها از این طریق می توانند زمین های بایر و بلا استفاده را به منبع عظیم تولید محصولات کشاورزی و دام پروری تبدیل کنند. کشوری که بتواند از جهت محصولات کشاورزی ( برنج، گندم، جو، چغندر، انوع میوه جات، سبزیجات، لوبیا، عدس، علوفه برای دام ها و...) و فراورده های دامی (گوشت قرمز، گوشت سفید، شیر و منتجات آن " ماست، پنیر، کره، خامه و.." ) به خود کفایی برسد و مصارف داخلی خود را در داخل کشور تأمین کند، راه توسعه برای این کشور فراهم است زیرا بسیاری از مردم می توانند با امکانات موجود بدون پرداخت هزینه های گزاف، به کالاهای اساسی و اولیه دسترسی داشته باشند و این خود نشان دهنده سطح رفاه عمومی محسوب می شود. این کار در دراز مدت به نفع آن کشور خواهد بود که بدون خارج شدن ارز و سرمایه کشور، مردم از منتجات و تولیدات داخلی استفاده کنند. لذا کشورهای صنعتی با درک این موضوع، برای اینکه محصولات کشاورزی و دامی آن ها با قیمت و هزینه بسیار پائین تولید شود تا بتواند در خارج از کشور متبوع با محصولات کشاورزی و دامی دیگر کشور ها رقابت کند و از طرفی کشاورزان و دامپروران دچار ضرر نشوند، سوبسید های بسیار کلان به دامداران و کشاورزان خود پرداخت می کنند، تا راه توسعه این بخش از صنعت را از طریق صادرات با قیمت متعادل هموار گردانند.

2- کشورهای که از نعمت رودخانه های جاری برخورداراند می توانند با ایجاد سد، صنعت تولید انرژی های مورد نیاز مردم خود را با قیمت مناسب تأمین کنند. تولید برق از نیروگاه های آبی به مراتب کم هزینه تر از سایر نیروگاه ها و از لحاظ زیست محیطی بسیار کم ضرر می باشد. نیروگاه های آبی بخاطر استفاده از منابع آبی، محیط زیست را آلوده نمی سازد و آب مورد استفاده در نیروگاه های آبی از چرخه اقتصاد خارج نمی شود بلکه برای استفاده در سایر روش های تولیدی( کشاورزی، صنعتی و ...)  به کار گرفته می شود این بزرگترین مزیت بحساب می آید. با توجه به نیاز روز افزون جوامع پیشرفته و در حال توسعه  به انرژی هیدرولیکی و استفاده روز مره از آن، تأمین انرژی برای کشورها هزینه ای بسیار بالا را دارد. انرژی هیدرولیکی از راه های مختلف قابل تأمین است؛ از طریق سوخت های فسیلی ( نفت، گاز، ذغال سنگ)، از طریق خورشید گرمایی، زمین گرمایی، انرژی های بادی، منابع آبی و  از طریق نیروگاه های هسته ای انرژی مورد نیاز تأمین می شود. یکی از فاکتور های اساسی، کم هزینه و بی خطر برای تأمین انرژی استفاده از منابع آبی است. 

3- آب های که در سفره های زیر زمینی قرار دارد می تواند یکی از منابع مفید در توسعه کشورها بحساب آید. با استفاده از تکنولوژی جدید و در اختیار گرفتن زمین ها و دشت های بایر و وسیع، می توان تولیدات کشور را در زمینه های محصولات مختلف کشاورزی، دامی و صنعتی به توسعه رساند

با توجه به مطالب که در بالا به آن اشاره شد، نقش و اهمیت آب در توسعه و شکوفای اقتصادی کشورها و جوامع، بارز و آشکار است که بدون استفاده بهینه از این منبع گرانسنگ، رشد و ترقی کشورهای در حال توسعه مشکل به نظر می رسد. کشورهای که فقط وارد کننده کالاهای مصرفی باشند و نیاز به کالاهای ضروری و اساسی آن ها از خارج تأمین شود، هیچگاه به توسعه پایدار نخواهند رسید. بنابراین: منابع آبی+ استفاده بهینه= توسعه پایدار. 

آب مایه حیات جنبندگان و نباتات است، و این یکی از معانی آیه:(و جعلنا من الماء کلّ شئ حیّ  )است.طبرسی سه معنی برای این آیه ذکر کرده است:1-با آب باران هر چیز زنده‏ای را حیات بخشیدیم.و این را اصّح دانسته است.2-هر جانوری را از آب نطفه آفریدیم.3-در آب، حیات هر ذی روح و نموّ هر نموکننده را قرار دادیم، پس حیوانات، نباتات و اشجار را شامل می‏شود.معنی اوّل آیه:«و اللّه خلق کلّ دابة من ماء »موافق است.
امام صادق در حدیثی در پاسخ کسی که از طعم آب سئوال کرده بود فرمود:طعم الماء طعم الحیاة:طعم آب طعم حیات است .

منابع : قرآن کریم و تفسیر مجمع البیان